Notenkrakers en rookmannetjes

Het begin

Ik weet niet meer goed wanneer ik met mijn verzameling begonnen ben, maar ik schat sinds 2001. Mijn ouders waren al ruim 50 jaar goed bevriend met een Duitse vrouw, Annie Horbach. Annie had een grote verzameling notenkrakers en rookmannetjes. Helaas is ze onlangs overleden.
Ik vond die verzameling zo mooi dat ik er zelf ook een verzameling mee begonnen ben. Ik heb ze hier in Nederland nog nooit gezien, maar als ik rond Kerst in Duitsland op bezoek ging bij Annie, dan vond ik er daar meestal wel een paar in de winkels of op kerstmarkten.
Soms vond Annie er ook die ze nog niet in haar verzameling had en de laatste jaren vroeg ze dan vaak aan mij of ik ze al had en dan mocht ik ze hebben. Annie keek wel of ze er nog een keer aan kon komen.
Annie had haar notenkrakers en rookmannetjes alleen rond Kerst in de woonkamer staan, de rest van het jaar waren ze opgeborgen in dozen. Ik hoop nog wat notenkrakers en rookmannetjes uit de verzameling van Annie aan mijn verzameling toe te kunnen voegen, maar de kinderen van Annie hebben ze nog niet teruggevonden.
Inmiddels heb ik toch al 13 notenkrakers, variërend in lengte van 20 cm tot ongeveer 80 cm hoog. De grootste figuren heb ik zelf een keer bij een groothandel gekocht. De notenkrakers hebben allemaal een lange baard, want daarachter zit een groot gat. De notenkrakers hebben aan de achterkant een stok waarmee je de mond kunt openen. Als je een noot in de mond legt dan wordt die gekraakt, als je de mond weer sluit.
Mijn notenkrakers zijn nog nooit gebruikt, want ik zou het jammer vinden als ze beschadigd raken door het notenkraken. De kleine notenkrakertjes die vooraan op de foto staan (boven aan deze pagina) zijn kerstboomhangers in de vorm van een notenkraker die ik hier eens bij een tuinwinkel tegenkwam.

Naast mijn verzameling notenkrakers heb ik ook een verzameling van 32 verschillende rokersmannetjes. Ook deze zijn alleen rond Kerst te vinden in Duitsland. Het zijn allemaal houten poppetjes, soms hebben ze er wel iets van Kerst bij, maar lang niet allemaal. Vaak beelden ze allerlei verschillende beroepen uit, er zitten koks, schoorsteenvegers, jagers, boswachters en ook een brandweerman bij. Ze variëren in grootte van 10 tot maximaal 30 cm hoogte.

Vaak zitten er meerdere rokermannetjes in een doosje. De rokermannetjes hebben allemaal een pijp in hun mond. De steel is eigenlijk alleen maar een koperen draadje en de kop is een blokje hout. De rokersmannetjes zijn bedoeld om kleine wierookkaarsjes op te branden. Het lijf kan losgetrokken worden van de onderkant en op de onderkant kan een klein kegelvormig wierookkaarsje gezet worden. Als dit kaarsje aangestoken wordt dan komt de wierook uit de mond van het rokersmannetje. De bovenkant van de figuur is van binnen uitgehold.

In 1830 werden de rokermannetjes voor het eerst vernoemd. Het is een uitvinding van speelgoedmakers uit het Duitse Ertsgebergte. Het is een echte Duitse traditie om in de Kersttijd rokersmannetjes en notenkrakers in de woonkamer te zetten. Afgelopen Kerst stonden ze voor het eerst ook bij mij in de huiskamer.

Op 26 mei 2013 hield ik een tentoonstelling met mijn verzameling notenkrakers en rokersmannetjes op de verzamelbeurs in Eerde. Kort daarvoor stond een artikel over mijn verzameling in De Verzamelaar. Naar aanleiding daarvan ontving ik een telefoontje dat ik in Oss een mooie grote notenkraker op mocht halen. Hij zat nog in de originele verpakking en zag er prachtig uit.

Op de verzamelbeurs kreeg ik een zakje met rookkaarsjes en liet ik voor het eerst rook uit een van mijn dubbele mannetjes komen. Als je de kaarsjes aansteekt branden ze maar heel kort. Daarna smeulen ze langzaam helemaal op. De kaarsjes verspreiden een lekker luchtje.

Als u nog iets leuks heeft voor mijn verzameling, neem dan contact met mij op via e-mailadres

Diana van Asten  

Door Hannie van Duijnhoven, secretaresse van de afdeling Zuid Nederland van De Verzamelaar