Leesplankjes

Mijn leesplankjesverzameling kreeg in 2011 gedurende twee maanden een plaats in het Raadhuis van Landgraaf. In november 2013 was de collectie wederom te bezichtigen, nu in de bibliotheek van Roermond. Deze tentoonstelling was opgezet ter gelegenheid van de presentatie van een boek over mijn collectie. De foto is gemaakt door Leo Henderikx. Uitgever Leon van Dorp maakte het fraaie boek Aap-Bis-Zjwaam, waarin 190 exemplaren in kleur zijn afgebeeld en beschreven.
De collectie is uitgebreid tot 260 exemplaren. Het tweede deel van het boek is in voorbereiding.

Tentoonstelling Aap Bis Zjwaam te Roermond in 2013	Het boek Aap-Bis-Zjwaam

Mijn eerste leesplankje, Pop-Hond-Klok, kreeg ik als kind. Op school gebruikten we toen nog de dicteerdoos bij het leren lezen. Mijn volgende plankje was er een in het Maastrichts dialect, dat ik kocht in 1984.
Enkele jaren later publiceerde de Stichting Dialect- en Cultuuronderwijs Limburg 4 leesplankjes in dialect, waarvoor ik in opdracht van de gemeente Landgraaf het ontwerp gemaakt heb.

De meest bekende leesplankjes zijn het Aap-Noot-Mies en het Aap-Roos-Zeef, die een paar voorlopers gehad hebben en een niet gering aantal opvolgers. Hoewel de oorsprong van het leesplankje in Duitsland ligt is het leesplankje een typisch leermiddel voor Nederland en de gebieden waar de Nederlandse taal onderwezen werd. Tegenwoordig zijn er ook speelgoedvarianten in meerdere talen.

De verzameling is, zoals de meeste verzamelingen, nooit compleet. Er verschijnen af en toe nieuwe op de markt, in het bijzonder in een dialectvariant, uitgegeven door een museum of een heemkundevereniging.

Leesplankjes zijn meestal gemaakt van hout of bordpapier, maar ze komen ook voor in plastic of karton. Er zijn ook varianten die alleen verschenen zijn als placemat.
In het boek is ook aandacht besteed aan geborduurde leesplankjes van Evalien Oude Essink Nijhuis uit 's-Heerenberg die 14 verschillende leesplankjes geborduurd heeft en in het land op verschillende locaties tentoongesteld heeft.

Een van de mooiste leesplankjes vind ik Brabants leesplenkske, dat geheel met de hand is geschilderd. Maastricht kent 18 verschillende plankjes.
Mijn kleinste plankje is in het dialect van Veldhoven (22 x 13,5 cm), het grootste in het dialect van Roermond (42 x 31,5 cm). Het oudste plankje is uit de achttiende eeuw, het nieuwste uit 2020.
In 2018 was mijn derde expositie in museum Het Land van Valkenburg, met als thema:
De Limburgse dialecten.

Wilt u reageren, mijn e-mail adres is:

Leonie Robroek