Ganzenbord

Passie voor het historische bordspel

De zoekopdracht 'bordspel' levert op Marktplaats momenteel ruim 50.000 hits op! Echt waar, probeer het maar. Toch ken ik maar een handvol verzamelaars van geïllustreerde papieren en kartonnen bordspellen.

Zelf heb ik een collectie van zo'n 400 uitvoeringen opgebouwd, met als kern …. varianten van het ganzenbord. Met een behoorlijke hang naar nostalgie zoek ik vooral naar de oudere uitvoeringen. De vormgeving met illustraties, de typografie, de maatschappelijke spiegel en het gegeven dat het gebruiksgoederen zijn, blijven mijn belangrijkste fascinaties. Ik speel ze niet, ik bewonder ze. Elk spel heeft zijn verhaal, letterlijk en figuurlijk.

Het oudste spel dat ik bezit is een vel papier met daarop een blokdruk van een ganzenbord uit ca. 1780. De blokken werden met de hand uit een houtblok gesneden en moeten met tienduizenden zijn gedrukt (centsprenten), slechts een handvol overleefden de eeuwen. Na de uitvinding van de lithodruk verfijnde de vormgeving en de opkomst van de middenklasse bracht ook een nieuw kooppubliek. Het spel werd business en vond haar weg eerst via boekverkopers, later in speelgoedwinkels. Er werden nieuwe spellen bedacht, historische gebeurtenissen, maatschappelijke onderwerpen. De voorbeelden zijn eindeloos.

Was het spel eerst nog een (jong)volwassenenspel, pas vanaf circa 1900 werd het echt een kinderspel. Het ganzenbord (vanaf 1620) bijvoorbeeld was het levenswegspel, met deugd en ondeugd en het lot als onderwerp. Er zijn sterke aanwijzingen dat zelfs het ganzenbord oorspronkelijk een gokspel was. Het had oorspronkelijk ook een plek als huislijke versiering, spellen hingen vroeger aan de wand.

Een speciale plek in mijn verzameling heeft het reclamebordspel. Van circa 1880, parallel aan de industriële samenleving, werd het bordspel uitgebuit voor reclamedoeleinden. Als de voorloper op de latere speldjes, sleutelhangers en voetbalplaatjes kon je in de gehele vorige eeuw bordspelvarianten krijgen uitgegeven door merken en bedrijven. Meestal voor nop, maar vaak voor een aantal zegels of verpakkingen kon je zo'n spel opvragen. Natuurlijk waren de vakjes bedrukt met productnamen, van koekjes tot zeeppoeders tot chocolaatjes. Tot vandaag de dag zie je nog nieuwe voorbeelden verschijnen, bijvoorbeeld in kranten, tijdschriften, restaurants, enzovoort.

Ik bewaar mijn verzameling thuis in mappen. Soms werk ik mee aan een tentoonstelling. Over de geschiedenis van het ganzenbord en over de historie van het reclamebordspel geef ik gedoseerd een lezing/beeldpresentatie. Geïnteresseerden mogen mij emailen

Gerry Broersma - Joure

Gerry stond op De Stip in Koffietijd (9 maart 2018):
Klik om te kijken

© www.moetjekijken.nl